Τζώτζης Ελευθερόπουλος ''Η εκδίκηση του Σαλαθιήλ''

Μια κριτική παρουσίαση από τον Δημήτρη Αργασταρά

Κάθε φορά που πέφτει στα χέρια μου κάποιο βιβλίο που ανήκει στο είδος του fantasy δεν μπορώ να μην θυμηθώ τα λόγια ενός εμβληματικού συγγραφέα του φανταστικού : «Αν στ’ αλήθεια ο άνθρωπος είναι ανίκανος να δημιουργήσει ζωντανά όντα από την ανόργανη ύλη, να υπνωτίσει τα ζώα του δάσους, να πετά από δένδρο σε δένδρο μαζί με τους πιθήκους, να εξερευνήσει τις ατμόσφαιρες της Αφροδίτης και τις ερήμους του Άρη [ όλα αυτά και πολλά άλλα ακόμη ], επιτρέψτε μας τουλάχιστον μέσα στην φαντασία μας να γίνουμε αυτόματες μάρτυρες αυτών των θαυμάτων και να ικανοποιήσουμε αυτή την ακατάσχετη επιθυμία, η οποία υπάρχει μέσα σε κάθε δραστήριο ανθρώπινο εγκέφαλο». Νομίζω πως τα λόγια αυτά υπονοούν όσα δικαιώνουν την ανθρώπινη ύπαρξη, μια έκφραση για ζωτική ελευθερία και μια βαθιά επιθυμία για εξερεύνηση, και ότι, αν είναι έτσι, τότε κάθε έργο φαντασίας δεν είναι ένα απλό λογοτεχνικό υποπροϊόν αλλά μια ουσιαστική ανθρώπινη ανάγκη.

 

Έτσι, υπό αυτό το πρίσμα, αναγκάζεται κανείς να εξετάσει με μεγαλύτερη προσοχή την γένεση και την σημασία αυτής της ιδιαίτερης πνευματικής λειτουργίας που αποκαλείται ‘‘φαντασία’’. Με το να κατασκευάζει φανταστικούς κόσμους ο άνθρωπος –και ιδιαίτερα ο σημερινός, της τεχνολογικής υπερβολής και του χοντροκομμένου υλισμού– εξακολουθεί να απολαμβάνει την ελευθερία του έναντι των εξωτερικών καταναγκασμών και των περιορισμών της πραγματικότητας, μια ελευθερία από την οποία στην πραγματικότητα έχει παραιτηθεί από καιρό. Επίσης, σκέφτομαι συχνά την αντιστοίχηση ανάμεσα στην δημιουργία του βασιλείου της φαντασίας και στην καθιέρωση των δασικών πάρκων, των φυσικών προστατευτικών δρυμών. Οι μεγάλοι, προστατευμένοι, φυσικοί δρυμοί διατηρούν εκείνη την παλαιά, παρθένα κατάσταση της πανίδας και της χλωρίδας, εκεί όπου όλα θρασομανούν και αναπτύσσονται όπως θέλουν, ακόμη και τα μη ωφέλιμα ή εχθρικά, τα οποία οι άνθρωποι με λύπη τους έχουν θυσιάσει και στερηθεί μπροστά στην αναγκαιότητα της σύγχρονης ζωής. Ένα τέτοιο προστατευτικό φυτώριο είναι και το λογοτεχνικό βασίλειο της φαντασίας.
 

 

 

''Η μυρωδιά των πεύκων έπνιγε την ανάσα του Σαλαθιήλ καθώς περπατούσε πίσω από τον Κάανθο. Τα νεκρά κλαδιά έσπαγαν κάτω από τα προσεκτικά βήματά τους. Μια γλυκιά ησυχία πλανιόταν στον αρωματισμένο αέρα. Ο Κάανθος προχωρούσε μπροστά, κάνοντας μικρούς ελιγμούς ανάμεσα στα λεπτά δένδρα. Είχαν μόλις μπει στα σκουροπράσινα δάση...'' (σελ.95)

Ο Ελιέζερ είναι ένας κόσμος μυθικός, μακρινός και κρυμμένος. Εκεί κατοικεί ο νεαρός Σαλαθιήλ μαζί με τον γέρο πατέρα του, ξακουστό συγγραφέα και παραμυθά του κόσμου αυτού, στις παρυφές ενός μικρού βουνού, του όρους της Κυλλήνης. Η ζωή τους κυλάει ευχάριστα και ήσυχα, μέσα στην ομορφιά της φύσης, παρέα με τα μικρά ζώα του δάσους. Ο Ελιακείμ έχει φτιάξει μια ειδυλλιακή φωλιά για εκείνον και τον γιο του, τον οποίο κρατά μακριά από έγνοιες και περίπλοκες γνώσεις. Μέχρι που, ένα πρωινό σαν όλα τα άλλα, τα πάντα θα αλλάξουν : ο νεαρός Σαλαθιήλ θα βρει το φρικτό κουφάρι του πατέρα του πεσμένο στην βάση μιας βελανιδιά.

 

Ο θάνατος του Ελιακείμ, του ξακουστού παραμυθά του Ελιέζερ, θα ανατρέψει τα πάντα στην ζωή του Σαλαθιήλ. Ο πληγωμένος γιος θα ξεκινήσει ένα ταξίδι εκδίκησης με σκοπό να ανακαλύψει τον δολοφόνο. Σε αυτή του την περιπέτεια θα τον συντροφέψουν δύο παλιοί φίλοι του πατέρα του, ο Ξάνθος, ένα πλάσμα επιβλητικό, μοναδικό στο είδος του, με κεφαλή λέοντα και σώμα αλόγου, και ο ξεπεσμένος πολεμιστής Κάανθος που γρήγορα θα ξαναβρεί τον παλιό εαυτό του. Καθώς ο τρόπος του θανάτου φαίνεται υπερφυσικός και επειδή οι Μέγιστοι Θεοί, που κάποτε κινούνταν μέσα σε αυτόν τον κόσμο, τον έχουν πια εγκαταλείψει, τα μοναδικά πλάσματα που οι τρεις ήρωες πιστεύουν ότι μπορούν να τους βοηθήσουν είναι οι τέσσερις ξεχασμένες νύμφες, που βρίσκονται κρυμμένες σε διαφορετικά σημεία η καθεμιά. Έτσι, ξεκινά ένα καταπληκτικό και επώδυνο ταξίδι για την συντροφιά, που στην πορεία θα εμπλουτιστεί και με άλλα πρόσωπα, μέσα στον θαυμαστό, επικίνδυνο, παρακμιακό και όλο εκπλήξεις κόσμο του Ελιέζερ.

Και έτσι ξεκινά η υπόθεση στο πρώτο βιβλίο –πρώτο μέρος μια τριλογίας, όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο– του Τζώρτζη Ελευθερόπουλου ‘‘Η εκδίκηση του Σαλαθιήλ’’ (εκδ. Κλειδάριθμος). Ο συγγραφέας φαίνεται πως έχει μελετήσει πολύ τον κόσμο του, στην ατμόσφαιρα του οποίου καταφέρνει να μας εισάγει πολύ επιτυχημένα. Ο Ελιέζερ είναι ένας κόσμος πολύχρωμος, με την δική του χλωρίδα και πανίδα, με τις δικές του ιδιαίτερες πολιτείες. Ταυτόχρονα οι ήρωές του είναι εξατομικευμένοι, συμπαθείς, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ο καθένας και δική του φωνή. Η αφήγηση κυλά άνετα και φυσικά, άλλοτε με έντονες ατμοσφαιρικές αποχρώσεις και άλλοτε αναπλάθοντας ζωντανά και σπαρταριστά γεγονότα. Τα δυνατά χαρακτηριστικά του βιβλίου είναι κυρίως δύο.

 

 

Πρώτα είναι ο ίδιος ο φανταστικός κόσμος έτσι όπως παρουσιάζεται στον αναγνώστη. Καθώς η ανάγκη του Σαλαθιήλ για απαντήσεις και απονομή δικαιοσύνης τον σπρώχνει στον δρόμο της αναζήτησης, έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε σταδιακά το ξεδίπλωμα των διαφόρων πόλεων και του φυσικού τοπίου του Ελιέζερ. Έτσι, καθώς ο αναγνώστης παρακολουθεί την γοργή εξέλιξη των γεγονότων, αποξεχνιέται από την γοητεία μιας αφήγησης που περιλαμβάνει την Ερμ, την εμπορική πόλη με το μεγάλο λιμάνι και τα μελανά παλάτια, την Τορ, την Πόλη των Τρελών, που όποιος την επισκέπτεται καταβάλλεται από την παρακμή και τις ψευδαισθήσεις της, τα Σκουροπράσινα Δάση με τις φυλές και τα πλάσματά τους, τους ανάποδους καταρράκτες του Ιζ, όπου οι νόμοι της φύσης καταργούνται, την Εν-Δη, την πόλη των άπληστων επιστημόνων που με τα μάγια και τα ξόρκια τους προσπαθούν να φτάσουν στο δεύτερο Φεγγάρι, την ακρογιαλιά της Σκέψης και τα Νησιά των Συμβόλων, και πολλές ακόμη τοποθεσίες.

Έπειτα, ιδιαίτερη είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Ελευθερόπουλος. Έχοντας συνείδηση ότι ξεκινά να αφηγηθεί ένα έπος, φροντίζει να εμπλουτίσει την γλώσσα του και με στοιχεία αντίστοιχα, προσδίδοντας ένα ιδιαίτερο ηχόχρωμα στην αφήγηση, που καταφέρνει τελικά να πετύχει τον σκοπό της: να απομακρύνει τον αναγνώστη από το οικείο και να τον βυθίσει στο διαφορετικό, το απόμακρο και το μαγικό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ‘‘Η εκδίκηση του Σαλαθιήλ’’ δεν είναι η σύγχρονη αφήγηση μιας επικής ιστορίας, αλλά μια επική ιστορία ενός μακρινού κόσμου που φτάνει στο σήμερα μέσα από την πειστική φωνή ενός παλαιού βάρδου.

 

 

Αναζητώντας αδυναμίες, σε αυτό το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα, θα μπορούσαμε ίσως να σταθούμε στην έλλειψη κάποιας περίτεχνης πλοκής, που να μπορεί να μας παρασύρει σε περισσότερα επεισόδια και σε πιο πολλές συγκρούσεις. ‘‘Η εκδίκηση του Σαλαθιήλ’’ χαρακτηρίζεται περισσότερο από το ξεδίπλωμα ενός κόσμου και από την αφηγηματική άνεση και ιδιαιτερότητα του συγγραφέα της. Τέλος, δεν διέφυγε της προσοχή μας η έλλειψη ενός χάρτη του κόσμου του Ελιέζερ, όπως συνηθίζεται σε βιβλία του είδους. Ο Ελιέζερ είναι ένας πολύ ιδιαίτερος κόσμος, πλούσια χαρτογραφημένος και μελετημένος από τον συγγραφέα, έτσι η παρουσία ενός χάρτη, πέρα από την χρηστική του αξία, θα ήταν ένα ακόμη γοητευτικό στοιχείο στο βιβλίο.

Σε τελική αποτίμησή, όμως, ‘‘Η Εκδίκηση του Σαλαθιήλ’’ αποτελεί μία ενδιαφέρουσα, αξιόλογη εκκίνηση ενός συγγραφέα του φανταστικού ο οποίος πιστεύουμε ότι έχει να μας δώσει αρκετά ακόμη καλά δείγματα δουλειάς στο μέλλον.